Literature

Якія пытанні былі да паэта ў рэдактараў «Нашай Нівы»? Якім словам навучылі Максіма вясковыя дзеці? Хто з бацькоў Багдановіча казаў «Вот только жаль, что дети стали говорить на белорусском»? Як так сталася, што чалавек, які амаль усё жыццё пражыў у Расіі, стаў геніяльным беларускім паэтам? Гэта сапраўды загадка, якую прыйдзецца разгадваць усім пакаленням беларусаў, што будуць звяртацца да паэзіі Максіма. Паспрабуем разабрацца і мы разам з паэтам і загадчыкам Літаратурнага музея Максіма Багдановіча Міхалам Бараноўскім.

У беларускай літаратуры не так багата экзотыкі далёкіх краёў. Але гэта зусім не значыць, што нашы пісьменніцы і пісьменнікі толькі і сядзелі сярод родных балотаў і пушчаў. Ёсць «Іранскі дзённік» Пімена Панчанкі або паэма «Дзісенскі Чайлд Гарольд» Мойшэ Кульбака, дзеянні якой разгортваюцца ў Берліне. А яшчэ ёсць нарысы, мемуары і дзённікі пра замежныя ўражанні, якія здзіўляюць сваёй разнастайнасцю: нехта цікавіцца мясцовым побытам, нехта захапляецца архітэктурай, нехта заводзіць знаёмствы або проста назірае за людзьмі.

Другая частка «Лета з Коласам» ахоплівае запісы, зробленыя ў саркавыя і пяцідзясятыя гады. Вайна, страта блізкіх, хваробы, адзінота, але і беларускі джаз, жарсць да баравікоў ды жыццесцвярджальная коласаўская дыялектыка — усё гэта тут. У гэтай частцы да лістоў далучаюцца дзённікі. Урыўкі з іх для зручнасці вылучаны курсівам.

Калі вам сёлета не выпала магчымасць паназіраць за метэорнымі патокамі, не журыцеся: можна зрабіць гэта і чужымі вачыма. У беларускай паэзіі зорак не меней, чым у жнівеньскім небе, — і мы маем на ўвазе не саміх паэтаў, а астранамічныя з'явы, апісаныя імі. Сабралі для вас самыя яскравыя цытаты, а падкаст «Праз космас» патлумачыў, што менавіта захапляла паэтаў у начным небе.

Вялікі аматар прыроды Якуб Колас не толькі стварыў найпрыгажэйшыя ўзоры пейзажнай лірыкі. Пра змены надвор'я ён амаль штодня пісаў і ў сваіх дзённіках, і ў лістах, — відавочна, што для яго гэта было нечым значна большым, чым проста фонам, а летам і пагатоў! У 1920-я гады Якуб Колас праводзіў гэты сезон то ў Беларусі, то на курортах у Кіславодску або Есентуках, працуючы і адпачываючы. Прапануем зазірнуць у яго лісты ды даведацца пра начное жыццё ў Слуцку, Коласавы праблемы з вагой ды чаму ён не любіў піць праз трубачку-цыбучок.

Як стаць пісьменніцай ці пісьменнікам? Нават калі атрымаецца адвучыцца ў літаратурным інстытуце або скончыць курс па creative writing, куды пасля  дасылаць сваё рэзюмэ? Дзе літаратарам узяць добры, стабільны прыбытак, соцпакет і пуцёўку ў санаторый? Розныя гістарычныя ўмовы давалі розныя адказы на гэтае пытанне, і літаратурнае рамяство то падпарадкоўвалася законам рынку, то цалкам трапляла пад кантроль дзяржавы, а то і спрабавала ўседзець на абодвух крэслах, ці, хутчэй, недзе ў загадкавай прасторы паміж імі. Класічныя «нармальныя» заняткі для пісьменніка, якія і ў працоўную кніжку запісаць не сорамна, – рэдактарская праца, пераклады, настаўніцтва. Але нярэдка здаралася (і ўсё яшчэ здараецца) так, што жыццё робіць нечаканы паварот і апроч пяра або клавіятуры пісьменніцкім рукам даводзіцца брацца за іншыя прылады працы. Мы сабралі для вас некалькі літаратурных біяграфій, якія паказваюць, што ў рэшце рэшт магчыма ўсё.

Сярод найбольш вядомых твораў, прысвечаных Першай сусветнай вайне, – аўтабіяграфічныя раманы «На Заходнім фронце без перамен» Эрыха Марыі Рэмарка і «Бывай, зброя!» Эрнеста Хэмінгуэя. Абазнаны ў беларускай літаратуры чытач побач з імі прыгадае яшчэ і Максіма Гарэцкага, прынамсі, апавяданне «Літоўскі хутарок». Але хто першым паказаў сапраўднае аблічча вайны ў сваёй прозе і які менавіта досвед стаяў за гэтымі творамі? Разбіраемся на картках.

Вершы Багушэвіча добра кладуцца на рэп, бо яны нярэдка расказваюць гісторыі, і гэта гісторыі пра гаротную долю простага чалавека пад прыгнётам. Перад табой няпростыя сітуацыі з твораў Францішка Багушэвіча. Паспрабуй зрабіць правільны выбар, каб выжыць у гэтым варожым свеце!

Усе мы ведаем, што Купала нарадзіўся ў Вязынцы ў 1882 годзе, а пасля стаў вялікім помнікам у парку свайго імя. А ці добра ты ўяўляеш сабе тое, што адбывалася паміж? Ці верыш ты ўсім 10 фактам (або не), якія мы сабралі ў гэтым тэсце?

Вусы і беларусы — лёсавызначальная рыфма. Пышныя або акуратныя, па-шляхецку (ці па-хіпстарску) падкручаныя, падковаю, доўгія, шчотачкай... Часы змяняюцца, а вусы застаюцца атрыбутам, які стварае адметны тутэйшы стыль. Паспрабуй пазнаць знакамітых беларусаў па іх вусах!

Максім Багдановіч — паэт пазачасавы, пазапрасторавы і вечна малады. Перад вамі мультфільм, дзе ажываюць ягоныя вершы ў прасторах ад Старажытнага Егіпта да сучаснага Мінска. Мультфільм намаляваны Андрусём Такідангам па вершах Максіма Багдановіча.

Распавядаем пра самую важную кнігу ў беларускай паэзіі. Што прадаў Вацлаў Ластоўскі, каб яе выдаць? Прычым тут Радзівілы і лебедзь? Які канцэпт закладаў Багдановіч у «Вянок» і як гэты зборнік звязаны з пакаленнем «Узвышша»? Глядзіце ў новай лекцыі Міхала Бараноўскага пра Максіма Багдановіча.

Пра самы змрочны, апакаліптычны, рэвалюцыйны і разам з тым чалавечны накірунак мадэрнізму распавядае Наталля Ламека

Даследчыца і пісьменніца Ганна Севярынец распавядае пра легендарную навучальную ўстанову, якую так і не ўдалося знішчыць дарэшты.

Наталля Ламека распавядае пры творы чалавека, якога называлі «сумленнем захаду»: «Чужаніца», «Чума», «Падзенне».

Імя Алеся Дудара адносна нядаўна вярнулася да шырокай публікі – у асноўным дзякуючы намаганням даследчыцы Ганны Севярынец. У гэтай лекцыі яна адкрывае малавядомыя дагэтуль бакі асобы і творчасці неўтаймаванага маладнякоўца – паэта, крытыка і перакладчыка.