Хто і пра што здымаў кіно ў Беларусі? Гісторыя ад першых карцін маладой краіны да нашых часоў. Частка першая: 1926–1945 гады.


Зараджэнне: Прастытутка і Свінапас 

Глядзім, што адбываецца з беларускім кіно пасля вайны. Першы каляровы фільм, «‎Паўлінка»‎ па-руску і хто ўсё ж такі смяецца апошнім.

Партызаны. Паравозы. Рабінзоны

Упарты Колас, экранізацыі Быкава і Караткевіч, які грае татарына ва ўласным фільме.

Эпоха экранізацый

Пра тое, як эпоха застою паўплывала на экранізацыі твораў Купалы і Быкава, і пры чым тут Заходні Берлін

Канец прыўкраснай эпохі

Працягваем сачыць за беларускім кіно і за яго сувязямі з літаратурай. Мінскае падполле, самы спусташальны фільм пра зло і першы савецкі містычны трылер. 

Канец сямідзясятых

Экранізацыя знакамітага рамана-эпапеі альбо 15 гадзін пра людзей і балота

Палеская хроніка

Дэкаданс васьмідзясятых, кіно на беларускай мове і яшчэ адна спроба экранізаваць Караткевіча

Перабудова

Апошняя частка цыкла: распавядаем пра два спрэчныя фільмы на забароненыя раней тэмы

Дзевяностыя

Беларускае кіно

З усіх відаў мастацтва тэатр больш за ўсё падобны да жыцця. Ці можна не даседжваць на пастаноўцы, якая вам не падабаецца? Што рабіць, калі не можаш сысці са спектакля? Што робіць тэатр з нашай памяццю і чаму спектакль не скончваецца з апладысментамі?

У новай лекцыі wir.by распавядае тэатральны крытык Аляксей Стрэльнікаў.

Як правільна глядзець дрэнныя спектаклі

Два класікі беларускай літаратуры, народныя паэты, альбо два вусатыя дзядзькі з аднолькавымі ініцыяламі? Абодва нарадзіліся ў маляўнічых кутках нашай радзімы, абодва пісалі вершы і паэмы, якія ў школе вучаць на памяць. Паспрабуем усё ж разабрацца, чым яны адрозніваюцца як пісьменнікі  –спасцігнуць тое, чаго не пабачыш на партрэтах, пра што не прачытаеш у біяграфіях.  


Беларускія блізняты: як не блытаць Купалу і Коласа

Якія пытанні былі да паэта ў рэдактараў «Нашай Нівы»? Якім словам навучылі Максіма вясковыя дзеці? Хто з бацькоў Багдановіча казаў «Вот только жаль, что дети стали говорить на белорусском»?
Як так сталася, што чалавек, які амаль усё жыццё пражыў у Расіі, стаў геніяльным беларускім паэтам? Гэта сапраўды загадка, якую прыйдзецца разгадваць усім пакаленням беларусаў, што будуць звяртацца да паэзіі Максіма. Паспрабуем разабрацца і мы разам з паэтам і загадчыкам Літаратурнага музея Максіма Багдановіча Міхалам Бараноўскім.

Як Багдановіч стаў беларускім паэтам?

Як атрымалася, што Максім Багдановіч нарадзіўся ў школе? Кім былі яго хросныя бацькі? Якія мінскія будынкі яшчэ памятаюць паэта? Шукайце адказы ў другой лекцыі цыкла.

Багдановіч — першы мінскі паэт?

У наступнай лекцыі Міхала Бараноўскага даведаемся пра невядомую канцоўку самага знакамітага верлібра беларускай літаратуры, чарговую таямніцу «Слуцкіх ткачых» і пра тое, як і дзе ўпершыню прагучала «Пагоня».

«Слуцкія ткачыхі», «Пагоня» і зорнае неба над намі — таямніцы галоўных вершаў Багдановіча

«Переводы стихов — словно женщины: если красивы, то неверны; если верны, то некрасивы», — дык навошта Багдановіч перакладаў свае вершы на рускую? Хто натхніў яго на «Зорку Венеру»? З кім меў палымяную перапіску і дзеля каго пераехаў у Мінск? За што было сорамна паэту і што за «інтымны дзённік» ён вёў?

Глядзіце на wir.by лекцыю з цыкла «Што мы не ведалі пра Максіма Багдановіча».

Каханыя жанчыны і курортныя раманы Багдановіча

Распавядаем пра самую важную кнігу ў беларускай паэзіі. 
Што прадаў Вацлаў Ластоўскі, каб яе выдаць? Прычым тут Радзівілы і лебедзь? Які канцэпт закладаў Багдановіч у «Вянок» і як гэты зборнік звязаны з пакаленнем «Узвышша»?

Глядзіце ў новай лекцыі Міхала Бараноўскага пра Максіма Багдановіча.

Зборнік «Вянок», Вацлаў Ластоўкі і Магдалена Радзівіл

Распавядаем пра гульні, якімі бавіўся Багдановіч. 
Што агульнага паміж Максімам Багдановічам і Гары Потэрам? Як трэба спяваць, калі граеш у шахматы і шашкі? Што адбывалася з ваўчанём, савянём і іншымі зверанятамі  ў руках дзяцей, а таксама чаму маленькага Максіма не бралі ў некаторыя гульні?

Расказвае Міхал Бараноўскі.

Як Багдановіч махляваў у гульнях

Як Багдановіч зрываў урокі і як замятаў сляды пасля выбуху ў гімназіі? Чаму не піў гарбату з цукрам? Што думаў пра развіццё грамадства і ініцыятывы знізу? А таксама мітынгі на лодках, каб не арыштавала паліцыя, брат анархіст-камуніст і «ўсе мы разам ляцім да зор». 
Глядзіце лекцыю пра палітычныя погляды Максіма Багдановіча. 
Гэта апошняя лекцыя нашага цыкла «Што мы не ведалі пра Максіма Багдановіча». 
Распавядае Міхал Бараноўскі.


Палітычныя погляды Багдановіча

Ці сапраўды Багдановіч круціў курортныя раманы? Чаму дзеці не хацелі гуляць з маленькім Максімам? Як Багдановіч звязаны з Радзівіламі? Ці мае працяг верш «Усе мы разам ляцім да зор» і ў чым таямніцы «Слуцкіх ткачых» і «Пагоні»? Пра ўсё гэта распавядзе паэт і загадчык музея Багдановіча Міхал Бараноўскі.

Што мы не ведалі пра Максіма Багдановіча

Беларусь

БССР

Беларускі экзістэнцыяліст, сумленне нацыі

Васіль Быкаў

1924–2003

Уладзімір Караткевіч

(1930–1984)

Галоўны сатырык белліту

Кандрат Крапіва

(1896–1991)

Кіно

XX стагоддзе

Матэрыял часова даступны толькі на рускай мове

Мы выправім гэта найбліжэйшым часам. Прабачце за нязручнасці.

Смотрим, что происходит с белорусским кино после войны. Первый цветной фильм, «‎Паўлінка» по-русски и кто все-таки смеется последним. 

Завершение Великой Отечественной войны закономерно означало переход к новому этапу развития белорусского кинематографа: новые создаваемые коллективы, репертуар, производственная база, почти полностью уничтоженная во время оккупации.

Во второй части 1940-х годов было необходимо светлое, даже идиллическое кино. Картина 

 (1946) о счастливой жизни советского народа.

Победа в войне принесла богатство, наверное, развитие развитое, знакомое и успешное в белорусском кинематографе - тема Великой Отечественной войны. Режиссер фильма 

«Константин Заслонов»

 . В. Корш-Саблина и А. Файнциммера по одноименной пьесе А. Мовзона, поставленная на сцене Белорусского государственного театра им. Янки Купалы (повторение театрального репертуара на экране - характерная черта для художественного декорации, полностью копировалась мизансцена). Произведение было посвящено известному деятелю оршанского подполья, а позже партизанскому командиру Константину Заслонову.

Кадр из фильма «Константин Заслонов». Актер В. Дружников

Для фильма характерен патриотический пафос, что особенно заметно в последнем акте: протагонист с автоматом в руке дает клятву продолжать борьбу до смерти последнего фашиста. Особенностью картины стало режиссерское решение включить в фильм кантату композитора А. Богатырёва на слова Янки Купалы:

Бейте ворогов поганых,

Режьте свору окаянных,

Свору черных псов войны.

Часы остановились в полночь»

 (1958) реж. М. Фигуровского по пьесе А. Кучара 

 . Фильм М. Основополагающим на реальных событиях - деятельность В. Куба, руководитель Генерального округа Белоруссия и борьба против оккупационного режима. Большинство актеров в картине составляющих купаловцы: Д. Орлов, Л. Ржецкая, Л. Рахленко и др. В 1974 году фильм был восстановлен на киностудии им. М. Горького.

В результате были выявлены реальные факты и события трагическо-героической истории, а также исследования их морально-психологических истоков. Что касается того, что объединяет большинство послевоенных белорусских фильмов, так это то, что это диктат партийного обсуждения и ориентации на победно-пафосный показ прошлого и настоящего. Период 1945–1950-х годов еще называют малокартиньем.

Павлинка – Л. Дроздова, Быковский – Б. Платонов

Киностудии показывают, что в кинотеатрах не было ничего отличного от театральных спектаклей. В 1952 году московский режиссер А. Зархи заинтересовался остроумием классической постановки Купаловского театра - пьесой Янки Купалы 

 , в том же году появился одноименный русскоязычный фильм, который также состоял в художественных отступлениях от первоосновы. Сценарий Павлинка является скорее рациональной, чем озорной. Лужанин подчеркивает связь Якима с социалистическим движением. Однако колорит, увлекательность знакомых архетипических персонажей была сохранена для всесоюзного зрителя. Неудивительно, что через 20 лет кинематографисты сняли фильм 

 , сценарий которого написал белорусский комедиограф А. Макаёнок.

https://www.youtube.com/watch?v=1z35eVR3uNA

Приятельство между драматургом К. Крапивой и режиссером Вл. Корш-Саблиным поспособствовало появление двух одноименных картин по мотивам пьес 

«Кто смеется последним»

 (1953 и 1954 годы соответственно). Роли в синхронной картине традиционно исполняются актерами Купаловского театра. Первый фильм 

 построен на конфликте между двумя методами управления сельским хозяйством, апофеозом которого становится комичная свадьба. Сатирический фильм 

 благодаря творческой деятельности театра имени Янки Купалы стал большим успехом для белорусского кинематографа, получившего множество положительных рецензий.

https://www.youtube.com/watch?v=46rGJlIL7s0

Кадр из фильма «Кто смеется последним». Туляга (слева) – Г. Глебов, Горлохватский – Л. Рахленко

Одним из первых цветных фильмов БССР стала экранизация пьесы В. Вольского 

 режиссера А. Зархи (1955). Автор пьесы выступал одновременно и сценаристами картин, в визуальных интерпретациях произведений акцентируется на смекалке и справедливости протагониста. Фильм 

 можно использовать в качестве кинематографических средств.

Дидактическая кинолента 

 реж. Л. Голуба по мотивам повести М. Лынькова вышла в 1957 году. Это был один из немногочисленных прославленных фильмов. Сын помощника машиниста Миколка является активным и смелым удальцом. Такой образ апеллировал к детскому интересу, чтобы юный зритель сопереживал своему сверстнику.

https://www.youtube.com/watch?v=F0Kw-o_s040

Кадр из фильма «Миколка-паровоз». Миколка – В. Гуськов

Полесскими робинзонами

 » можно поставить детский фильм 1959 года 

 режиссера Л. Голуба по повести русского писателя Е. Рысс. Фильм был высоко оценен кинокритиками, награжденными как республиканскими, так и имеющими премию за детскую мастерскую передачей детской жизни белорусского Полесья в условиях немецкой оккупации. Несмотря на клишированные приключенческие элементы, картина наполнена искренними эмоциями, которые Л. Доступны: от боли и сочувствия до радости и присутствия.

https://www.youtube.com/watch?v=mfFu2UmMvWY

Киностудия «Беларусьфильм» выпустила семь игровых лент, созданных на основе произведений белорусской драматургии. Опыт сотрудничества литераторов и кинодеятелей привлекли и других писателей, а именно М. Лынькова, И. Шамякина, В. Быкова, А. Адамовича, В. Короткевича, И. Чигринова к кинопроизводству. Впрочем, такой путь создания фильмов вскрыл непрофессионализм сценаристов и режиссеров. Первые не отваживались на серьезную переработку пьес, вторые несмело выходили за рамки сценического действия.