Як атрымалася, што Максім Багдановіч нарадзіўся ў школе? Кім былі яго хросныя бацькі? Якія мінскія будынкі яшчэ памятаюць паэта? Шукайце адказы ў другой лекцыі цыкла.

Багдановіч — першы мінскі паэт?

У наступнай лекцыі Міхала Бараноўскага даведаемся пра невядомую канцоўку самага знакамітага верлібра беларускай літаратуры, чарговую таямніцу «Слуцкіх ткачых» і пра тое, як і дзе ўпершыню прагучала «Пагоня».

«Слуцкія ткачыхі», «Пагоня» і зорнае неба над намі — таямніцы галоўных вершаў Багдановіча

«Переводы стихов — словно женщины: если красивы, то неверны; если верны, то некрасивы», — дык навошта Багдановіч перакладаў свае вершы на рускую? Хто натхніў яго на «Зорку Венеру»? З кім меў палымяную перапіску і дзеля каго пераехаў у Мінск? За што было сорамна паэту і што за «інтымны дзённік» ён вёў?

Глядзіце на wir.by лекцыю з цыкла «Што мы не ведалі пра Максіма Багдановіча».

Каханыя жанчыны і курортныя раманы Багдановіча

Распавядаем пра самую важную кнігу ў беларускай паэзіі. 
Што прадаў Вацлаў Ластоўскі, каб яе выдаць? Прычым тут Радзівілы і лебедзь? Які канцэпт закладаў Багдановіч у «Вянок» і як гэты зборнік звязаны з пакаленнем «Узвышша»?

Глядзіце ў новай лекцыі Міхала Бараноўскага пра Максіма Багдановіча.

Зборнік «Вянок», Вацлаў Ластоўкі і Магдалена Радзівіл

Распавядаем пра гульні, якімі бавіўся Багдановіч. 
Што агульнага паміж Максімам Багдановічам і Гары Потэрам? Як трэба спяваць, калі граеш у шахматы і шашкі? Што адбывалася з ваўчанём, савянём і іншымі зверанятамі  ў руках дзяцей, а таксама чаму маленькага Максіма не бралі ў некаторыя гульні?

Расказвае Міхал Бараноўскі.

Як Багдановіч махляваў у гульнях

Як Багдановіч зрываў урокі і як замятаў сляды пасля выбуху ў гімназіі? Чаму не піў гарбату з цукрам? Што думаў пра развіццё грамадства і ініцыятывы знізу? А таксама мітынгі на лодках, каб не арыштавала паліцыя, брат анархіст-камуніст і «ўсе мы разам ляцім да зор». 
Глядзіце лекцыю пра палітычныя погляды Максіма Багдановіча. 
Гэта апошняя лекцыя нашага цыкла «Што мы не ведалі пра Максіма Багдановіча». 
Распавядае Міхал Бараноўскі.


Палітычныя погляды Багдановіча

Якія пытанні былі да паэта ў рэдактараў «Нашай Нівы»? Якім словам навучылі Максіма вясковыя дзеці? Хто з бацькоў Багдановіча казаў «Вот только жаль, что дети стали говорить на белорусском»?
Як так сталася, што чалавек, які амаль усё жыццё пражыў у Расіі, стаў геніяльным беларускім паэтам? Гэта сапраўды загадка, якую прыйдзецца разгадваць усім пакаленням беларусаў, што будуць звяртацца да паэзіі Максіма. Паспрабуем разабрацца і мы разам з паэтам і загадчыкам Літаратурнага музея Максіма Багдановіча Міхалам Бараноўскім.

Як Багдановіч стаў беларускім паэтам?

Ці сапраўды Багдановіч круціў курортныя раманы? Чаму дзеці не хацелі гуляць з маленькім Максімам? Як Багдановіч звязаны з Радзівіламі? Ці мае працяг верш «Усе мы разам ляцім да зор» і ў чым таямніцы «Слуцкіх ткачых» і «Пагоні»? Пра ўсё гэта распавядзе паэт і загадчык музея Багдановіча Міхал Бараноўскі.

Што мы не ведалі пра Максіма Багдановіча

Russian Empire

Maksim Bahdanovič

1891–1917

Nasha Niva

XX Century

Belarus

Вершы Максіма Багдановіча, якія гучаць у відэа

Геаграфія паэта, як і біяграфія, пачынаецца з Гродзенскай вобласці.

Літва! Ты, як здароўе ў нас, мая Айчына!

Праз шэсць месяцаў пасля зняволення ў віленскай турме маладога паэта высылаюць у Пецярбург, а адтуль — у глыб Расійскай імперыі. Улады спадзяюцца, што далёка ад заходняй мяжы Міцкевіч не будзе для іх небяспечны.

Імперыя

Сустракаем пана Адама ў Берліне, дзе ён апынаецца пасля таго, як пазбягае арышту ў Пецярбургу.


Эміграцыя

Ёсць паэты, чый лёс можа апынуцца не менш цікавым і сімвалічным за іх творы. Адам Міцкевіч — яскравы таму прыклад. У гэтым цыкле — геаграфія перамяшчэнняў вялікага рамантыка па мапе нашага кантынента. 

Міцкевіч: геаграфія паэта

Poet, dramatist, essayist, publicist, translator, professor of Slavic literature, and political activist.

Adam Mickievič

1798-1855

Alexander Pushkin

1799–1837

History

Literature

Romanticism

XIX century

У 1824 годзе дваццацішасцігадовы Міцкевіч вымушаны пакінуць Вільню. Сюды ён больш ніколі не вернецца. У Пецярбургу за тры месяцы пан Адам наладжвае кантакты з рускай інтэлігенцыяй, знаёміцца з будучымі дзекабрыстамі Конрадам Рылеевым і Аляксандрам Бястужавым.

Высылка Міцкевіча не такая ўжо і трагічная — прынамсі, Сібіры ў ёй няма. У лютым 1825 года Міністэрства адукацыі адпраўляе яго ў Адэсу працаваць выкладчыкам у ліцэі. Паўгода ў гэтым горадзе Міцкевіч, паводле сведчанняў сучаснікаў, праводзіць цалкам нядрэнна: жыве ў цэнтры, на вуліцы Дзерыбасаўскай, заляцаецца да жанчын, бывае ў арыстакратычных салонах. З гэтым перыядам звязаны цыкл фрывольных «Адэскіх санетаў».

Яшчэ адзін цыкл санетаў — «Крымскія санеты» — лічыцца адной з вяршынь паэтычнай творчасці Міцкевіча. На яго стварэнне паэта натхнілі любоўныя прыгоды. У ліпені і жніўні 1825 года ў таварыстве рускага генерала Віта і яго каханкі Караліны Сабaньскай Адам Міцкевіч падарожнічае па Крыме. Караліна Сабаньская — непараўнальная прыгажуня, праўнучка каралевы Францыі і руская шпіёнка. Паэт зачараваны ёй, і ні сум па Радзіме, ні адчуванне сябе выгнаннікам не перашкаджаюць яму закруціць раман з Каралінай. У «калекцыю» Сабаньскай у свой час трапілі і крытык Шарль Сэн

Бёў, і пісьменнік Жуль Лакруа, і паэт Аляксандр

У хуткім часе ўлады Расійскай імперыі дазваляюць Міцкевічу выбраць новае месца працы. Пан Адам едзе ў Маскву, дзе робіцца звычайным клеркам. Тут яго напаткае навіна пра тое, што Конрад Рылееў і Аляксандр Бястужаў за ўдзел у паўстанні 14 (26) снежня 1825 года супраць самадзяржаўя і прыгонніцтва асуджаныя на смерць (смяротнае пакаранне Бястужаву пасля заменена на Сібір).

У 1826 годзе яшчэ адзін вядомы паэт вяртаецца з высылкі і прыязджае ў Маскву. Аляксандр Пушкін і Адам Міцкевіч, розныя па тэмпераменце і характары, з павагай ставяцца адзін да аднаго. У паэме Міцкевіча «Дзяды» можна знайсці фрагмент, у якім лёгка пазнаць фігуры абодвух паэтаў:

Лiў дождж, а двое пад адным плашчом

Стаялi, тулячы плячо плячом.

Адзiн — той самы пiлiгрым, з ахвяр

Царовых, тут нязнаны анiкому,

Другi — народа рускага пясняр,

На поўначы ўсёй верш яго вядомы.

Жылi не блiзка, дый адчулi самi

Па стрэчы, што былi даўно сябрамi,

I душы iх вышэй, чым перашкоды

Людзей — што пiкi Альпаў над цяснiнай,

Хаця навечна iх расцялi воды,

Яны амаль не чуюць рэчкi плынi,

Iмкнуць адзiн да аднаго вяршыняй.

(Пераклад Сержа Мінскевіча)

Пасля выхаду ў свет паэмы Міцкевіча «Конрад Валенрод» Васілій Жукоўскі скажа Пушкіну: «Ведаеш, браце, але ж ён заткне цябе за пояс», на што Пушкін адкажа: «Ты не так кажаш, ён ужо заткнуў мяне».

Аднак пасля нацыянальна-вызваленчага паўстання 1830 года на тэрыторыі былой Рэчы Паспалітай стасункі паэтаў пагоршацца. Як напіша Міцкевіч, «паэзія і талент нас аб’ядналі, палітыка — раз’яднала».

Кропка 9. Пецярбург пасля паўстання дзекабрыстаў

У 1828 годзе у Пецярбургу Адам Міцкевіч выдае «Конрада Валенрода». Галоўны герой паэмы мае мала агульнага з рэальнай гістарычнай асобай, хаця Міцкевіч і выкарыстаў вобраз Вялікага магістра 

 Конрада фон Валенрода: манахі-храністы апісвалі яго як ерэтыка і ворага ордэна (верагодна, магістр быў недастаткова шчодры да Касцёла). Конрад Валенрод Міцкевіча — літовец, воляй лёсу ўзгадаваны ў стане ворага, становіцца Вялікім магістрам ордэна толькі затым, каб наўмысна прывесці яго да катастрофы. У паэме гаворка ідзе пра немагчымасць выбраць паміж хрысціянскімі каштоўнасцямі і абавязкам перад Бацькаўшчынай, ставіцца пытанне, ці можна апраўдаць здраду. Аднак пасыл паэта няправільна разумеюць, на што ён скардзіцца ў лістах. Паэма нараджае цэлы рух, што займеў назву «валенрадызм». Яго прыхільнікі імкнуцца да высокіх пасад, каб пасля развальваць сістэму знутры.

Пасля выхаду паэмы ўлады пачынаюць яшчэ больш недалюбліваць Міцкевіча.

У 1829 годзе па падробных дакументах, якія сведчаць, што «хвораму» паказана лячэнне ў Еўропе, Адам Міцкевіч атрымлівае дазвол на выезд за мяжу. Паэт пакідае Пецярбург літаральна ў апошнія хвіліны, дзякуючы дапамозе сяброў, якія на кароткі час затрымліваюць ў канцылярыі загад аб знішчэнні пашпарта Міцкевіча.

Зразумела, што ў царскую Расію Адам Міцкевіч вяртацца не збіраецца.

Беларуская авангардыстка, пра якую вы, хутчэй за ўсё, не чулі

The National Art Museum

Europe

Мастак-супрэматыст, аўтар "Чорнага квадрату"

Kazimir Malevich

1879–1935

Painting

Знята пры тэхнічнай падтрымцы партала Ethno.by  

Надзея Хадасевіч-Лежэ — легендарная фігура ў мастацтве ХХ стагоддзя. Яна рана пакінула роднае Асецішча, вучылася жывапісу ў Смаленску і Варшаве, каб  урэшце апынуцца ў Парыжы і застацца там назаўжды. Няпростая біяграфія мастачкі адлюстравалася і ў яе творчасці: яна пачынала з супрэматызму, прайшла рэалістычны этап, працавала ў стылі пурызму і прымітывізму. Стылістычныя эксперыменты ўвасабляліся ў розных жанрах: жывапіс, графіка, у тым ліку станковая, манументальная мазаіка, скульптура, ювелірнае мастацтва, — пры гэтым на ўсіх работах Надзеі ляжыць пячатка яе незвычайнага характару і ўнікальнага стылю.

Шматгранная мастачка, пацыфістка, перакананая камуністка, удзельніца руху Супраціву, вядомая пад рознымі імёнамі і прозвішчамі, яна практычна забытая на сваёй радзіме, у Беларусі. Аднак сама Надзея ніколі не забывалася пра свае карані: менавіта дзякуючы ёй наш мастацкі музей можа пахваліцца работамі Фернана Лежэ і Пабла Пікаса, якія Надзея разам са сваімі карцінамі перадала ў дар музею.